Of je nu wilt of niet, deze periode in het jaar leidt toch altijd tot bezinning. We gaan terugkijken op het afgelopen jaar, nadenken over het nieuwe. Vragen ons af waar we goed aan hebben gedaan en wat we het komende jaar anders kunnen doen. Soms is dat fijn, soms is dat frustrerend. Als je erachter komt dat je graag iets anders had gedaan, maar dat nu niet meer kan. Feit blijft dat het nieuwe jaar altijd anders gaat zijn en dat je nooit meer dezelfde beslissing zult nemen. Je bent immers een jaar verder, hebt nieuwe inzichten opgedaan en er zullen nieuwe situaties komen die je nog niet eerder hebt gezien.
Wat ik wel merk is dat de dilemma’s blijven, en misschien wel erger worden naarmate je meer weet. Ik ben nu, vanwege de aanleg van onze tuin, volop bezig mij te verdiepen in permacultuur. Dat is gestoeld op de principes van zelf-instandhouding. Met andere woorden, door zo min mogelijk ingrijpen en de natuurlijke processen hun gang te laten gaan tot de ontwikkeling van een tuin komen. Dat was erg behulpzaam bij de aanleg. Zo kwamen we erachter dat we de wadi op een andere plek moesten doen dan we eerder gepland hadden. Maar ja, weinig nut zo’n gat te graven op een droge plek in je tuin… En leren we langzaam maar zeker welke planten het waar wel en niet goed doen. Hoe je compost maakt, de ontwikkeling van goede schimmels tussen de wortels. Een heel mooi proces om geduldig te volgen. Juist door die verbondenheid van allerlei natuurlijk systemen in werking te zien, voel je jezelf ook meer in contact komen met die natuurlijke processen.
Toevallig lees ik daar nu ook net een boek over: Actieve hoop van Joanna Macy (ten tijde van het schrijven al 90!) en Chris Johnstone. Met als omineuze ondertitel: hoe de chaos onder ogen zien met onvermoede veerkracht en vitaliteit. Nou, dat vind ik inderdaad nog al eens een hele opgave inderdaad. En in plaats van hoop geven werd ik van het eerste deel van het boek eerlijk gezegd nog wanhopiger. Het drama en het geweld dat we onze aarde en onze soortgenoten aandoen is ook inderdaad van een zodanig grote proportie dat ik regelmatig denk dat we (om mijn zoon Quinten van 9 te citeren) als mensheid eerst allerlei soorten om ons heen en daarna de als mens zelf in de zesde uitstervingsgolf terecht komen. Hij bevindt zich overigens in goed gezelschap, want ook veel wetenschappers zijn die mening toegedaan als we de enorme schade die wij als mensen in de wereld aanrichten niet weten om te draaien. National Geographic geeft op basis van deze inzichten een prognose van tussen de 240 en 590 jaar. Als ik gelijk doordenk naar klein- en eventuele achterkleinkinderen is dat helemaal niet zover weg van nu. En de vraag is natuurlijk hoe leuk het in de tussentijd nog gaat zijn dan.
Dat de aarde dit alles gaat overleven staat wat mij betreft buiten kijf. De aarde heeft zichzelf steeds weten te herstellen en nieuwe levensvormen weten te creëren. Daar hoeven we dus niet bang voor te zijn. Maar wel voor de toekomst van onze soort op deze planeet. En ja, we hebben niet echt een alternatief he? Niet echt opwekkend allemaal en dat weten ze in dat eerste deel ook erg goed en helder uit te spellen. Alsof ik zelf nog niet somber genoeg gesteld was over het geheel…
Maar gelukkig komen ze in het tweede deel met een meer hoopvolle boodschap en methoden om deze frustratie om te zetten in actie. Juist gebaseerd op diezelfde principes van permacultuur. In de kern komt het erop neer dat je je eerst en vooral bewust wordt van het hele web dat het leven vormt en waarvan wij deel uitmaken. Als je dat eenmaal echt voelt en durft uit te spreken naar anderen heb je heel andere gesprekken en zet je mensen aan het denken. En dat klopt inderdaad. Want zo zijn wij jaren geleden ook begonnen. Met een knagend gevoel dat er iets niet goed zat en dat we iets wilden doen om ons steentje bij te dragen. En als je dat eenmaal ziet, kun je bepaalde keuzes gewoon niet meer maken.
Als je weet hoe de meeste kleding geproduceerd wordt, zowel de stoffen als het naaiatelier en zowel met schade voor de natuur als armere mensen in andere werelddelen, dan kun je niet meer ongebreideld en met plezier shoppen. Dan stop je graag gaten in sokken, naai je gaten in leggings en broeken dicht en koop je zoveel mogelijk tweedehands. Als je weet hoeveel gif er in het meeste voedsel zit en hoe dat de aarde kapot maakt, kun je niet meer met plezier genieten van dat veel te goedkoop geproduceerde voedsel, dat ook nog vaak in plastic verpakt zit. Maakt de supermarkt een stuk onaantrekkelijker. Als je weet dat er voor de productie van 1 kilogram vlees gemiddeld 5 en soms zelfs 10 kilo aan plantaardig veevoer verbouwd moet worden, terwijl die arme beesten ook nog eens onnodig in de meest erbarmelijke omstandigheden worden gehouden met alle mogelijke epidemieën tot gevolg dan geniet je ook niet meer van je stukje vlees. Zo simpel is het.
En dat is volgens Joanna en Chris ook stap een in het proces. Ervaren wat het met je doet om de toestand van de aarde en je medewezens te zien en op die basis nieuwe keuzes te maken. Als veel meer mensen dan nu dat aan zouden durven dan gebeurt er al heel wat. Maar ja, in onze redelijk individualistische maatschappij, waar veel mensen dit gegeven niet (willen) zien of het te pijnlijk vinden of simpelweg de middelen (zowel geestelijk als financieel) niet hebben, zijn we er dan nog niet om een ommekeer te bewerkstelligen. Daarvoor is een bepaalde mate van collectiviteit nodig, van een gemeenschappelijk doel. En daar gaan ze in het tweede deel van hun boek mee verder. Hoewel ik het nog niet uit heb, wordt het vanaf daar een stuk hoopvoller geheel omdat het naar mijn gevoel meer handvatten geeft waar je mee aan de slag kunt. De komende weken ga ik dus druk verder lezen in het boek en kijken wat het brengt. Wie weet inspiratie om mee aan de slag te gaan in het nieuwe jaar!
Maar terug naar de dilemma’s. Aan het einde van het jaar nemen wij ook altijd onze financiën door. We kijken wat goed gaat, wat anders moet, waar we eventueel moeten bezuinigen, etc. Daarbij kijken we ook naar onze keuzes. En daar komen de dilemma’s weer om de hoek kijken. Want wat is nu eigenlijk slimmer: zo goedkoop mogelijke boodschappen doen en alles wat je daarmee bespaart bijvoorbeeld aan trees for all geven? Of is het toch beter om biologisch in te kopen omdat je daarmee stemt met je portemonnee? Zelfde geldt voor sparen en beleggen. Over het algemeen leveren groene beleggingen minder rendement dan reguliere. Soms zelfs zoveel minder dat het economisch totaal niet interessant is om over na te denken. Kan je dan beter toch reguliere beleggingen doen en de extra winst doneren? Of gebruiken om die duurzamere boodschappen te doen? Vervoer is hier ook al eerder aan de orde geweest. Ga je met het hele gezin (dus met zijn vijven) op pad met de (elektrische) auto of pak je het OV dat veel duurder en meer gedoe is? Meestal is het antwoord op dit soort vragen een onbevredigend ‘het hangt ervan af’. Ik vraag me wel eens af of dat zo is. In mijn ervaring zijn veel dingen toch wel zwart-wit. Het is simpelweg voor het milieu beter om vegetariër (of zelfs veganist) te zijn dan niet. Het is beter om geen nieuwe spullen te kopen. Het is beter om een warme trui aan te trekken dan de kachel hoger te zetten. Punt.
Wat zijn jullie dilemma’s en vraagstukken aan het einde van het jaar? We horen het graag, denken met je mee en hopen verder geïnspireerd te worden in onze duurzame ambities! Schrijf ons: postvak@degroenefamilie.nl